Aπό την διάλυση στην Κατοχή και την Αντίσταση: Η δράση της 6ης Ομάδας Αθηνών

Του Χρήστου Σταθόπουλου

Η προσκοπική ιστορία έχει καταγράψει πολλές σελίδες ηρωισμού. Ιδιαίτερα στις στιγμές εκείνες που η αφοσίωση στο καθήκον υπερνικούσε και την ίδια τη ζωή. Η 6η Ομάδα Αθηνών υπήρξε μια τέτοια περίπτωση, που στο σύνολό της δραστηριοποιήθηκε εναντίον του κατακτητή.

Ο Γιώργος Κωνσταντίνου (Κάα), Αρχηγός της 6ης Ομάδος Προσκόπων Αθηνών, σε συνέντευξή του στον Νίκο Κουρκουρή [i] το 2002, αναφέρει:

«Μετά την απόφαση της συγχώνευσης με την ΕΟΝ ο Αντιπλοίαρχος Σκληβανιώτης, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου, μας κάλεσε στο Σώμα σε μια συγκέντρωση που εμφανώς είχε και μέλη της κρατικής ασφάλειας και μαζευτήκαμε οι Αρχηγοί. Μας ανακοίνωσε την απόφαση του Σώματος να ενταχθούμε στην ΕΟΝ. Μίλησα και του ανακοίνωσα την απόφαση της Ομάδος μου να αυτοδιαλυθεί, την οποία είχε λάβει σε ομοφωνία, αφού πρώτα μίλησε το μικρότερο παιδί και τοποθετήθηκαν όλοι οι Πρόσκοποί μου. Την απόφαση αυτή πήραμε καθώς πιστεύαμε ότι η εργασία της ΕΟΝ προωθούσε στρατιώτες και όχι παιδαγωγικό έργο, το οποίο είχαμε διδαχθεί και εφαρμόζαμε στον προσκοπισμό. Εμείς, παρά τη διάλυση, δεν σταματήσαμε όμως ποτέ να συναντιόμαστε. Αρχικά οι Βαθμοφόροι και συνέχεια μαζί με τα μεγαλύτερα παιδιά, κάναμε εκδρομές στην Πεντέλη και στην Καισαριανή, λίγοι-λίγοι για να μην δίνουμε στόχο στην Ασφάλεια, καθώς θα ήταν αξιοπερίεργο αν είμαστε όλοι μαζί, ενήλικες και ένα τσούρμο ανήλικοι εκδρομεις».

Η 6η Ομάδα Προσκόπων είχε ιδρυθεί από τον Χρήστο Μπρισιμιτζάκη με ορφανά προσφυγόπουλα από τη Μικρά Ασία του Ζαππείου Ορφανοτροφείου. Ο Χρ. Μπρισιμιτζάκης, από οικογένεια Κρητών αγωνιστών, ορίστηκε Γενικός Έφορος των Προσκόπων (1926-1927) από τη δικτατορία του Πάγκαλου. Η Ομάδα αυτή πέρασε διάφορους κλυδωνισμούς μετά τον αιφνίδιο θάνατο του Μπρισιμιτζάκη στο τέλος του  1927.

Την δεκαετία του `30 στεγαζόταν στη σημερινή έδρα του Σ.Ε.Π. στην οδό Πτολεμαίων, στη Πλατεία Προσκόπων στο Παγκράτι. Την Ομάδα αυτή δυνάμωσε και πάλι η αρχηγία του Δήμου Σολομωνίδη μετά την μετοίκησή του στην Αθήνα από την Αίγυπτο, για σπουδές στην Οδοντιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Οι Πρόσκοποι της 6ης Ομάδας Αθηνών σε εορταστική δράση την Πρωτοχρονιά του 1942.

Στα χρόνια της δικτατορίας της κυβέρνησης Ι. Μεταξά, η 6η Ομάδα συγκέντρωσε πολλά παιδιά που εντάχθηκαν στο Προσκοπισμό για να αποφύγουν την στράτευση στην Ε.Ο.Ν.  Την Άνοιξη του 1939 δημιούργησε δύο ομάδες.Την 6^η για τα παιδιά του Κέντρου (Ρηγίλλης, Στάδιο) με Αρχηγό των Γιώργο Κωνσταντίνου, αλλά και την 5^η  για τα παιδιά του Παγκρατίου και της Καισαριανής με Αρχηγό τον Βίκτωρα Κουλουμπή.

Η ομάδα είχε έντονη αντιδικτατορική συνείδηση καθώς είχε πρωταγωνιστήσει στην συνάντηση των Αρχηγών με τον Κομνηνό Πυρομάγλου, για τη δημιουργία κοινής αντιδικτατορικής δράσης προσκόπων - φοιτητών. Η προσπάθεια όμως αδράνησε λόγω του εκτοπισμού του Πυρομάγλου από το καθεστώς της 4ης Αυγούστου.

Ο Α. Μολυβδάς[ii]αναφέρεται και στην ίδρυση της ΕΠΟΝ, καθώς ως προτεραιότητα στον αγώνα τέθηκε η δημιουργία μιας ενιαίας οργάνωσης της νεολαίας. Σε αυτήν συμμετείχαν προσωπικότητες αλλά και ακαδημαϊκοί. Δημιουργήθηκε το Εθνικό Συμβούλιο του ΕΑΜ Νέων. Σε αυτό έπαιρναν μέρος: 1) Γεωργ. Γεωργαλάς, καθηγητής Πανεπιστημίου, 2) Ρουσσόπουλος καθ. Πολυτεχνείου, 3) Θεμ. Τσάτσος,  καθ. Πανεπιστημίου, 4) Ζακυνθινός καθ. Πανεπιστημίου, 5) Μαρία Σβώλου, 6) Βεγλερής δικηγόρος, υφηγητής, 7) Φωτόπουλος καθηγητής Γυμνασίου και 8) Δ. Σολομωνίδης Οδοντίατρος,  Έφορος Προσκόπων.

Στο επιτελείο της Ομάδας την περίοδο της διάλυσης από τον Μεταξά, εκτός του Δ. Σολομωνίδη και των Αρχηγών Γεωργίου Κωνσταντίνου και Βίκτωρα Κουλουμπή, ήταν Βαθμοφόροι ο Μάνος Ζαχαρίας με τον  Γ. Σίτο στην Ομάδα, ενώ στην Αγέλη ο Γρ. Ζαζόπουλος με τον Δ. Τορναζάκη.

Ο Δημήτρης Παλαιολογόπουλος [iii], αναφέρεται στο γεγονός της προσχώρησης σχεδόν όλης της 6^ης Ομάδας Προσκόπων Παγκρατίου στην αντίσταση. Το γεγονός ότι η Κατοχή βρήκε διαλυμένο το Σ.Ε.Π., δεν συνεπάγεται ότι οι Πρόσκοποι έπαψαν να είναι ενεργοί. Τα πρώην μέλη του συνέχιζαν να απολαμβάνουν το κύρος που είχε η ιδιότητα του Προσκόπου στην ελληνική κοινωνία. Ακόμη και μετά τη διάλυση του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, τα μέλη της 6^ης Ομάδας συνέχιζαν να συναντιούνται τακτικά, κυρίως στα σπίτια του Βασίλη Ραγκούση, του Τέλη Τσιφλάκου και του Γιώργου Σίτου στην Πλατεία Προσκόπων, όπου πραγματοποιούσαν συγκεντρώσεις των παιδιών.

Το Μάιο του 1941, όλη η Ομάδα συναντήθηκε στην κηδεία του φίλου και Προσκόπου Βασίλη Ραγκούση. Για τον Παλαιολογόπουλο, αυτή η συνάντηση αποτέλεσε την απαρχή για την αντιστασιακή δράση των μελών της 6^ης Ομάδας Προσκόπων. Μετά την κηδεία οι πρώην Πρόσκοποι Γιώργος Σίτος, Φώτης Κουραβέλας, Σώτος Τζανουλίνος, Κώστας Υφαντής, Γεράσιμος Μικέλης,  Δ. Τορναζάκης, Γιάννης Κυριακάκος  και μερικοί ακόμη,  αποφάσισαν, χωρίς να έχουν ακόμη σύνδεση με κάποια οργάνωση, να αρχίσουν την αντιστασιακή τους δράση. Αρχικά δεν είχαν καμία επαφή με άλλη οργάνωση αλλά οδηγός τους ήταν το πατριωτικό ένστικτο.

Λίγο αργότερα, μέσω του Κώστα Υφαντή, που ήταν σπουδαστής στο Πολυτεχνείο, η Ομάδα απέκτησε πολύγραφο και άρχισε να τυπώνει προκηρύξεις με πατριωτικό περιεχόμενο.

Το φθινόπωρο του 1941 και πάλι ο Κώστας Υφαντής, γνώρισε στην ομάδα τον Μίμη Δεσποτίδη, ο οποίος προέτρεψε τα μέλη της να ενταχθούν στο Ε.Α.Μ. Νέων. Συνεπώς, ένας από τους κύριους, αν όχι ο κυριότερος, πυρήνας στους οποίους στηρίχθηκε η ανάπτυξη του αντιστασιακού κινήματος στο Παγκράτι, ήταν η τοπική Προσκοπική Ομάδα. Από τους πρώτους μήνες της Κατοχής, οι Πρόσκοποι κινήθηκαν δραστήρια στους νεολαιίστικους μαζικούς χώρους σε σχολεία και γειτονιές. Το γεγονός ότι η δράση τους πάντοτε συνδέονταν με την προσφορά στο κοινωνικό σύνολο, καθιστούσε πολύτιμη την εμπειρία τους στην πρωτόγνωρη κρίση που βίωνε η ελληνική κοινωνία.     

Ο Παγκρατιώτης Γιάννης Κυριακάκος[iv] θυμάται την περίοδο που όλη η ομάδα Προσκόπων του Παγκρατίου προσχώρησε στην Αντίσταση: «Εγώ μπήκα μέσω της Ομάδας Προσκόπων. […] Ξεκινήσαμε νωρίς σχετικά γιατί είχαμε μια αντίθεση στον Μεταξά γιατί είχε διαλύσει τους Προσκόπους […] Ως Πρόσκοποι μαζευτήκαμε […] και ο αρχηγός της Ομάδος Γιώργος Κωνσταντίνου […] μας συνέδεσε με την ΕΠΟΝ. Εμείς κάναμε συγκεντρώσεις στα αποδυτήρια του Σταδίου, στο Καλλιμάρμαρο».

Οι Πρόσκοποι της 6ης Ομάδας Αθηνών που εκτελέστηκαν την διάρκεια της κατοχής.

Ο Ζάχος Νικηφοράκης[v] αναφέρει: Με το που έγινε το Ε.Α.Μ αποφασίσαμε όλοι να μπούμε στο Ε.Α.Μ. σαν Πρόσκοποι και οργανώθηκε το ΕΑΜ Προσκόπων. Ήτανε ένα τμήμα ξεχωριστό […] Οργανωθήκαμε πεντάδες […] Ήτανε ο Κώστας ο Υφαντής, ο Κώστας ο Ρέπας […] ήτανε ο Σώτος ο Τζανουλίνος […] και ο Αλέκος ο Παπαγεωργίου».

Τέλος, μια ξεχωριστή ιστορική προσωπικότητα ήταν ο Γεώργιος Κωνσταντίνου[vi]. Αξιωματικός του Λιμενικού, συμμετείχε ως Λιμενάρχης Καρύστου στο Ε.Λ.Α.Ν. Μετά το τέλος του πολέμου επέστεψε στο Λιμενικό με έναν φάκελο γεμάτο αναφορές για την εξαιρετική πατριωτική του δράση.

Από τους νέους Βαθμοφόρους της Ομάδος του 1939 ήταν ο Μάνος Ζαχαρίας που οργανώθηκε στην Ε.Π.Ο.Ν. φοιτητικού μαζί με άλλα προσκοπικά στελέχη. Στην ιστορία της Εθνικής Αντίστασης έμεινε γνωστός ως ο «σκηνοθέτης του Δημοκρατικού Στρατού».

Από την ομάδα αυτή θυσιάστηκαν ο ΣώτοςΤζανουλίνος, ο Κώστας Υφαντής, ο Κώστας Ρέππας, ο Αχιλλέας Ρίζος, ο Γιώργος Κατσαρός, ο Γιώργος Δεκουλάκος και οΤέλης Τσιφλάκος.